Els en Frederik kochten een oude rijwoning uit 1920 en veranderden die in een ecologische thuis voor hun gezin. De aanbouwen werden verwijderd, maar de charme bleef behouden. Met gezonde materialen, aardse tinten en zichtbare structuren vloeien oud en nieuw naadloos in elkaar over. We spraken met Hanne van Hé! architectuur en Ive van ecologisch bouwbedrijf Sidati over de ideeën die de basis vormden van dit project, over de keuzes die gemaakt werden en over het bouwproces zelf.
Wat waren de specifieke wensen van de eigenaars, Frederik en Els, voor hun woning?
Hanne: “Frederik en Els wilden hun rijwoning in Brussel opwaarderen naar de normen van vandaag. Het huis was donker, niet geïsoleerd, en had een verouderde achterbouw. Hun wensenlijst was heel uitgebreid: een praktische fietsenberging, een plek om vuile schoenen achter te laten – een zogenaamde "mud room" – en een lichtrijke leefruimte. Daarnaast wilden ze een speelse gezinswoning die ecologisch verantwoord is. Ze hadden zelfs een website met inspiratiebeelden gemaakt om hun ideeën te delen.”
Ive: “Met een architectenbureau als Hé! en wij als aannemer, is een bio-ecologische aanpak evident. De woning werd compacter, er werden gezonde materialen gebruikt en we hebben speciale aandacht gehad voor hergebruik. De renovatie was ingrijpend, maar toch is de charme niet verloren gegaan en zijn er veel karakteristieke elementen behouden gebleven. Een belangrijke wens van de eigenaars, was dat de blauwe regen tegen een oude achterbouw bewaard zou blijven. Dat was een uitdaging, omdat die achterbouw gesloopt zou worden. We hebben daar uiteindelijk een hele constructie voor voorzien.”
Hoe zouden jullie het uiteindelijke ontwerp omschrijven?
Hanne: “Compact maar ruimtelijk. Mensen denken vaak dat uitbreiding nodig is om een ruime en aangename woning te creëren, maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. De typische Brusselse rijwoning is hoog en smal, waardoor de leefruimtes verdeeld zijn over de verschillende verdiepingen. We hebben er wel voor gezorgd dat die ruimtes met elkaar verbonden zijn: de vide, een mezzanine, de keuken en de living hebben allemaal een visuele en functionele connectie. Die openheid vergroot het ruimtegevoel, zonder dat we de bebouwde oppervlakte hebben vergroot. Integendeel: we hebben de oude bijbouwen verwijderd en gekozen voor een bescheiden optopping en één nieuwe aanbouw.”
We hebben een duidelijk onderscheid gemaakt tussen oud en nieuw. In het oude deel werd zoveel mogelijk behouden, in het nieuwe deel hebben we gekozen voor moderne materialen zoals hout-aluminium ramen."
Ive: “Het is een mooie mix van oud en nieuw. Overal vloeien oud en nieuw naadloos in elkaar over en bepalen de originele elementen mee de stijl van het huis. Zo is het aardse kleurenpalet geïnspireerd op de oude mozaïekvloer in de gang. Ook andere elementen bleven behouden zoals de prachtige gevel. Maar de nieuwe delen, zoals de optopping en de aanbouw, hebben een modern, contrasterend karakter. Het buitenschrijnwerk varieert ook: hout-aluminium voor de nieuwe delen en klassiek hout voor de bestaande woning.”
Hebben jullie bijzondere materialen gebruikt in de woning?
Hanne: “De woning is opgebouwd met hernieuwbare en demonteerbare materialen. Denk aan kurk als isolatiemateriaal in de kelder en het plat dak, houtwol in de gevels, kalkhennep in de voorgevel en cellulose in het dak van het bestaande gebouw. Binnen kozen we voor leempleister en -verf, wat zorgt voor een gezonde, dampopen structuur doorheen de hele woning.”
Ive: “Ook de funderingen zijn duurzaam. We hebben bijvoorbeeld glasschuimgranulaten gebruikt in plaats van een traditionele betonplaat. Dit project is volledig bio-ecologisch en voldoet aan de eisen van Renolab, een subsidietraject dat duurzame renovatieprojecten ondersteunt.”
De woning is verticaal opgebouwd met verschillende functies op verschillende verdiepingen. Is er wel nog marge voor verandering of aanpassing?
Hanne: “De woning is ontworpen om mee te groeien met het gezin. De optopping kan in de toekomst aangepast worden, bijvoorbeeld door een afgescheiden unit te creëren. Ook de zolderverdieping kan eenvoudig worden ingericht als slaapkamer met doucheruimte, aangezien alle aansluitingen al aanwezig zijn. De bestaande indeling is verder hetzelfde gebleven, maar Els en Frederik hebben gewerkt met gordijnen Een toffe en bovendien flexibele manier om bepaalde ruimtes af te schermen.”
De woning is opgebouwd met hernieuwbare en demonteerbare materialen."
Ive: “Door demonteerbare verbindingen en zichtbare structuren is de woning ook eenvoudig demonteerbaar in de toekomst. Bovendien hebben we de woning ook al klaargemaakt voor de toekomst op een andere manier: er stond nog een goed functionerende cv-ketel. De eigenaars besloten die nog niet te verwijderen, maar kozen ervoor om de rest van de woning wel al klaar te maken voor een warmtepomp. Op de benedenverdieping ligt er vloerverwarming, boven wordt er gewerkt met ventilo-convectoren.”
De woning bevat veel glas. Wordt het niet te warm in de zomer?
Hanne: “De grote glaspartijen zijn voorzien van automatische zonnescreens die via de domotica worden aangestuurd. Deze waren al in het ontwerp opgenomen en hebben een saliegroene kleur die perfect past bij de rest van het huis. We kozen voor drievoudig glas om warmteverlies in de winter te beperken. Dankzij goede isolatie en een natuurlijk schouweffect in de trappenhal blijft de woning ook in de zomer koel.”
Ive: “We hadden nog even het idee om zonnewerend glas te kiezen ter vervanging van de zonwering, maar omdat de beglazing aan de zuidkant zit, bleek al snel dat dat toch niet voldoende zou zijn. Met de screens, ventilatiesysteem D en de faseverschuiving van de ecologische isolatiematerialen, blijft het wel aangenaam.”
“Er is overal gekozen voor drievoudig glas, maar het buitenschrijnwerk verschilt wel om het contrast tussen het oude hoofdgebouw en de nieuwe bijbouw en optopping in de verf te zetten. Bij de nieuwe gedeeltes werd er gekozen voor strakke hout-aluminium ramen van Mondian. In het bestaande volume pronken nu klassiekere, houten ramen. Het vormt samen een heel mooi geheel. In het segment buitenschrijnwerk, is er nogal wat variatie en kwaliteitsverschil. We vinden het belangrijk dat we onze duurzame visie ook terugvinden in onderaannemers, en dat is bij Mondian het geval. We werken nu bijna exclusief met hen samen voor kwalitatieve houten en hout-aluminium ramen.”
Waar zijn jullie trots op in dit project?
Ive: “De samenwerking en de snelheid van dit project springen er voor mij uit. Een van de voordelen van houtbouw, is dat het relatief snel kan gaan. In januari 2022 maakte Hanne de eerste schets, daarna werden wij betrokken en zijn er nog kleine aanpassingen aan het plan gemaakt. We merken als aannemer wel steeds meer dat mensen met (ver)bouwplannen vroeg komen aankloppen, omdat ze dan meteen een concrete budgettaire toetsing kunnen doen. De werf is daarna opgestart in maart 2023 en in maart 2024 is het gezin verhuisd. De bouwaanvraag heeft dus eventjes geduurd, maar het bouwproces zelf ging erg vlot.”
Hanne: “Als we een ontwerp maken, dan geven we in eerste instantie voorrang aan de wensenlijst van de klant. We geven een beeld van hoe het kan zijn als alle wensen ingewilligd worden. Vooral de ecologische materialen en het concept van het ontwerp waren belangrijk voor de eigenaars. Ons ontwerp is heel erg naar waarde geschat, dus daar ben ik trots op.”
Hebben jullie nog tips voor anderen die ecologisch willen bouwen?
Ive: “Kies de juiste partners. Het is belangrijk om samen te werken met mensen die ervaring hebben in bio-ecologisch bouwen. Het vraagt kennis en een andere manier van denken, maar het resultaat is de moeite waard.”
Hanne: “Denk goed na over wat je écht nodig hebt. Focus op kwalitatieve ruimtes en connecties, niet op het aantal vierkante meters. En heb vertrouwen in ecologische materialen en technieken: die hebben hun waarde en degelijkheid al bewezen door de eeuwen heen.”
Hanne Eckelmans is architecte en medeoprichtster van Hé! architectuur. Samen met haar team - nu met vier architecten – werkt ze vooral aan renovaties in en rond Brussel. Daarnaast geeft ze ook les aan de UHasselt.
Ive Jacobs is projectleider bij Sidati, een aannemer gespecialiseerd in bio-ecologische houtbouw.