Sla een magazine open of bezoek een bouwbeurs, en je kunt er niet omheen: Smart Homes en slimme toestellen zijn de toekomst. Over hoe zo’n Smart Home er precies moet uitzien of wat met smart bedoeld wordt, zijn de meningen verdeeld. Wanneer energiebewuste architecten of bedrijven over het verslimmen van je woning of verwarming praten, dan draait alles om volgende drie begrippen: flexibiliteit, comfort en een lager energieverbruik.
Zijn slimme toestellen nuttig?
Slimme toestellen bewijze enkel hun nut wanneer ze energie besparen én de gebruiker meer comfort en/of flexibiliteit bezorgen.
Er zit enorm veel potentieel voor energiebesparing en voor hernieuwbare energie in slimme sturingen en koppelingen. De komende jaren zal dat potentieel zich snel ontplooien.
Wanneer is een apparaat slim?
Eén ding houden we maar beter goed voor ogen: slim en energiezuinig zijn geen synoniemen. Heel wat slimme toestellen bieden weliswaar meer comfort of linken je aan het wereldwijde web, maar dat maakt ze niet energiezuiniger. Een slimme wasmachine bijvoorbeeld, durft wel eens meer te verbruiken dan een klassiek energie-efficiënt toestel.
Het potentieel is er wel. Je kan je slimme wasmachine ook zo instellen (verslimmen) dat ze vooral zwiert wanneer de zon op je PV-panelen schijnt. Door efficiënt gebruik te maken van je eigen opgewekte energie compenseer je ruimschoots de extra energie voor de slimme sturing. Maar om dit waar te maken moet niet enkel je wasmachine slim zijn, ook je zonnepanelen moeten kunnen communiceren. Een smart home-systeem leidt alles in goede banen. Een hele investering.
Grootste drempel: wijzelf
Maar de grootste drempel is de gebruiker zelf. Niet iedereen wil een slimme wasmachine. Mensen willen de was doen wanneer het hen past. In het voorjaar 2019 bevroeg Ecobouwers, samen met Efika en EnergieID 600 ecobouwers over slimme toestellen in hun woning. Conclusie: weinigen zijn overtuigd van het nut en zin van een slimme wasmachine.
Rudy Van Machelen, Expert Solar & Thermostaten bij Bosch en specialist in smart toepassingen, begrijpt de conclusie en vat het als volgt samen: “Wanneer je als bewoner een toestel als logisch en slim ervaart, dan praat je wat mij betreft pas over een smart toepassing. Sterker nog, je zou het eigenlijk niet eens moeten merken. Pas wanneer het vanzelfsprekend wordt, praat je over smart.” Een slimme wasmachine gestuurd door de zon is voor vele mensen niet intuïtief genoeg. De techniek botst met onze gewoontes en verwachtingen.
Zogezegde slimme toestellen waar je weinig aan hebt - bijvoorbeeld omdat je niet wegwijs geraakt in alle functionaliteiten - zijn daarom verre van smart. Een slimme woning betekent dus niet: veel of dure technieken. Maar wat dan wel?
Niet enkel voor hypermoderne woningen
Sommige slimme technieken bewijzen wel hun nut. Rudy Van Machelen geeft het voorbeeld van een slimme thermostaat. “Een slimme thermostaat zal in de meeste woningen het verwarmingssysteem aanzienlijk energie-efficiënter laten werken. Maar zelf merk je daar niets van: slimme systemen herkennen automatisch wanneer je thuis bent of niet. Dat is heel intuïtief en daarom smart. Je hebt een hoger comfort, je energieverbruik daalt en het systeem is flexibel.”
Slimme toepassingen geven je meer comfort, doe je energieverbruik dalen en zijn flexibel
Een slimme thermostaat in de juiste woning en met de juiste gebruiker. Pas dan spreken we van een goed voorbeeld van een geslaagde slimme toepassing. In een matig geïsoleerde woning kan tot 20 procent bespaard worden door een slimme sturing van je woning. Rudy Van Machelen: “Het is een misvatting dat slimme apparaten enkel thuishoren in nieuwe woningen. Oudere woningen zijn ook gediend met een slimme thermostaat. Want door de matige isolatiegraad kampen ze vaak met een hoge energierekening. Efficiënter verwarmen kan al gauw heel wat euro’s besparen. Breid je ze uit met radiatorthermostaten, dan kan je bovendien per zone gaan opwarmen. Dan verwarm je overdag bijvoorbeeld de living en de keuken, maar de slaapkamers veel minder. Alleen opletten dat je dan een thermostaat kiest die goed communiceert met de ketel.”
Fine tunen en opvolgen is ook slim: de quick wins
Vlaanderen telt bijna 1,5 miljoen woningen met een verwarmingsinstallatie die ouder is dan 15 jaar. Veel van die apparaten, maar geregeld ook de nieuwe toestellen, werken niet volgens een efficiënt stookregime. Ze verbruiken een stuk te veel. Door de instellingen beter af te stellen en het verbruik op te volgen kan er een immense hoeveelheid energie (minstens 210 GWh/jaar volgens het Vlaams Energieagentschap) bespaard worden.
Door data massaal te delen zal je verwarmingsinstallateur in de nabije toekomst op het juiste moment kunnen ingrijpen, zelfs voor het defect optreedt. - Rudy Van Machelen, Expert Solar & Thermostaten bij Bosch
“Niet enkel de instellingen zijn belangrijk, ook het effect van een goede opvolging hoef je niet te onderschatten,” zegt Rudy Van Machelen. “Zo kun je je verwarmingstoestel laten communiceren met uw installateur of technische dienst van de fabrikant, en kan er tijdig ingespeeld worden op foutmeldingen. Sterker nog: er wordt een voorspelling gemaakt naar de oorzaak en oplossing om een storing zo snel mogelijk te verhelpen. Dit kan doordat data massaal gedeeld wordt. In de nabije toekomst zal je verwarmingsinstallateur op het juiste moment kunnen ingrijpen, zelfs voor het defect optreedt. Ook toestellen die minder presteren, zullen onmiddellijk opgemerkt worden. Globaal kan zo heel wat energie bespaard worden”
Digitaliseren en communiceren
Maar je kan nog verder gaan. Het slimmer maken van je verwarming- of energiesysteem in je woning is mogelijk door verschillende apparaten aan elkaar te koppelen en op elkaar af te stemmen. Met een daling van het totale energieverbruik als gevolg.
Een slimme woning betekent dus niet meer apparaten, maar meer doen met hetzelfde. Rudy Van Machelen benadrukt dat de focus daarom niet teveel op één innovatie of één techniek moet liggen: “Het gaat juist om de verbindingsslag. Denk bijvoorbeeld aan de combinatie tussen energieopwekking, -opslag, -levering en mobiliteit. Een elektrische auto kan bijvoorbeeld ingezet worden als opslagbatterij voor zonne-energie. Het is een middel om efficiënt je eigen opgewekte energie te benutten.”
Het gaat om de verbindingsslag. Een elektrische auto kan bijvoorbeeld ingezet worden als opslagbatterij voor zonne-energie. - Rudy Van Machelen, Expert Solar & Thermostaten bij Bosch
In de toekomst zullen apparaten steeds beter op elkaar afgestemd worden. Door apparaten die energie opwekken - PV-panelen of een windmolen in je buurt - optimaal te laten communiceren met grote energieverbruikers, zoals je verwarming, wordt je energiesysteem efficiënter. Verwarm je met een warmtepomp, dan zal je die nog meer kunnen voeden met hernieuwbare energie in plaats van grijze stroom.
Van een product naar een dienst
Een tweede aspect van het verslimmen van onze woningen is de verschuiving van product naar dienst. Mensen willen geen verwarmingsketel. Ze willen een warm huis. Zo zul je in de toekomst een contract kunnen afsluiten voor ‘warmte’, bijvoorbeeld bij een energieleverancier, en daarvoor enkel een maandelijkse bijdrage betalen. De energieleverancier bepaalt samen met jou welk verwarmingssysteem het beste is, en via bv. leasing wordt het gepaste toestel of systeem in je stookplaats geplaatst. Onderhoud maakt deel uit van het contract en kost (afhankelijk van je contract) niets extra. Op die manier zul je makkelijk je energieverbruik kunnen opvolgen.
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Bosch. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be.
