In bijna alle Vlaamse woningen werkt de verwarming op aardgas of mazout. Gerenommeerd econoom Johan Albrecht onderzocht de impact op de Belgische CO2-uitstoot als jaarlijks 4% van de huiseigenaars hun verwarmingssysteem aanpassen. Zijn conclusie? Overstappen van olie en aardgas naar elektriciteit bespaart de meeste CO2, áls die hernieuwbaar opgewekt wordt.
Mazout en aardgas zijn een eindig verhaal. De klimaatopwarming dwingt ons tot een warmtevoorziening zonder fossiele brandstoffen. Professor Johan Albrecht van de UGent ging recent aan het rekenen en onderzocht hoe de Belgische CO2-uitstoot er tegen 2035 zou uitzien als jaarlijks 4% van de huiseigenaars hun verwarmingssysteem aanpassen. Die 4% komt grosso modo overeen met de huidige vervangingsgraad. Professor Albrecht berekende een hele reeks verschillende scenario’s en kwam tot enkele opvallende resultaten.
Afscheid van stookolie en aardgas
Aangezien bijna de helft van de Vlaamse woningen stookt op mazout, bekeek hij eerst het effect als we oude stookolieketels vervangen door nieuwe en betere ketels. Het vervangen van oude mazoutketels door state-of-the-art nieuwe technologie bespaart volgens de studie 14,4% CO2. Gaan we gelijktijdig een deel van die woningen renoveren, dan stijgt de milieuwinst aanzienlijk. Want woningen die gerenoveerd worden, vragen minder opgewekte warmte. Tegen de huidige renovatiesnelheid (<1%/jaar), komen we aan een totale besparing van 26%.
Vervangen we in plaats daarvan 80% van de stookolieketels door gascondensatieketels, dan krijgen we meteen een CO2-besparing van 21% (enkel vervanging) en 32% (inclusief renovaties).
Een derde scenario berekent de overstap van stookolieketels naar warmtepompen, en levert besparingen op van 28% (enkel vervanging) en 37% (inclusief renovaties).
Een laatste berekening, scenario 4, toont aan dat overschakelen van stookolie én aardgas naar elektriciteit (warmtepomp) leidt tot besparingen van 34% (enkel vervanging) en 43% (inclusief renovaties).
Overstappen van olie en aardgas naar elektriciteit (warmtepomp) bespaart dus de meeste CO2, maar enkel áls die elektriciteit hernieuwbaar opgewekt wordt. Daar wringt het schoentje voor professor Albrecht, zeker als we de link leggen met de kernuitstap.
Groene energie na de kernuitstap?
Het laatste scenario naar full electric levert weliswaar de hoogste CO2-besparingen op, maar professor Albrecht zelf beschouwt dit pad als onrealistisch en financieel zwaar. Bovendien, gaat hij verder, zal de CO2-uitstoot na de kernuitstap aanvankelijk stijgen. Waarom? Omdat hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind nog onvoldoende op punt staan om alle elektriciteit op te wekken en bijgestaan moeten worden door andere bronnen, zoals gas en biomassa.
Neem nu warmtepompen. De pompen gebruiken elektriciteit, en die zal bij een kernuitstap deels opgewekt worden door gas of biomassa, die een grotere CO2-uitstoot heeft dan de huidige kernenergie. Naarmate er meer en meer hernieuwbare energie geproduceerd wordt, zal de CO2-uitstoot dalen.
Overstappen van olie en aardgas naar elektriciteit bespaart de meeste CO2, maar enkel áls die elektriciteit hernieuwbaar opgewekt wordt.
Zolang elektriciteit opwekken meer dan 275 g CO2 per kWh uitstoot, is het volgens de academicus interessanter om stookolieketels te vervangen door gascondensatieketels dan om alle fossiele brandstoffen te vervangen door elektriciteit. Toch moet er bij deze uitkomst een cruciale kanttekening gemaakt worden.
Uitstoot elektriciteitsproductie wordt Europees gecompenseerd
Professor Albrecht laat een belangrijk aspect onbelicht: de CO2-uitstoot van de elektriciteitssector en industrie is Europees geregeld. Daardoor kunnen een kernuitstap en een vergroening van onze warmtevraag wel degelijk samengaan met het behalen van de klimaatdoelstellingen.
Een recente studie van netbeheerder Elia kan dit verduidelijken. Elia hanteert voor hun studie in tegenstelling tot professor Albrecht wél het Europees perspectief, waarbij de Belgische elektriciteitsvoorziening zich niet langer afspeelt op een eiland. Een Europese regeling biedt het voordeel dat België zich van het nucleair risico kan ontdoen, zonder impact op de totale CO2-uitstoot in Europa. Tegen 2030 moet die totale uitstoot in de hele EU namelijk met 43% dalen. Dit ligt op voorhand vast in het ETS, The EU Emissions Trading System. Wat nieuwe Belgische gascentrales na de kernuitstap extra zullen uitstoten, wordt op termijn gecompenseerd door emissiereducties elders in Europa. Bijvoorbeeld door minder draaiuren van steenkoolcentrales in het buitenland. +
Wat nieuwe Belgische gascentrales na de kernuitstap extra zullen uitstoten, wordt op termijn gecompenseerd door emissiereducties elders in Europa
Professor Albrecht heeft gelijk als hij zegt dat het full electric scenario tijdelijk zal leiden tot een hogere CO2-uitstoot in België. Maar die uitstootzal elders in Europa gecompenseerd worden. Bijna gelijktijdig met onze kerncentrales zullen vervuilende steenkoolcentrales in onze buurlanden hun deuren moeten sluiten.
Geen toekomst meer voor gas?
Betekent dit dat we in de toekomst onze huizen niet meer zullen verwarmen met gas? Die conclusie mogen we niet meteen trekken. Verschillende gasproducenten stellen dat het perfect haalbaar is om fossiel aardgas op termijn te vervangen door biogas en synthetisch gas. In de nabije toekomst zal op piekmomenten de overproductie van hernieuwbare wind- en zonne-energie vlot omgezet kunnen worden in waterstof (power-to-gas). Waterstof plus koolstofdioxide geeft synthetisch methaan. En dat methaangas kan gewoon in ons bestaand aardgasnet geïnjecteerd worden. Het lijkt de gasproducenten trouwens menens. Engie CEO Isabelle Kocher stelt dat 10% van het gas in Frankrijk hernieuwbaar zal zijn tegen 2025, 30% tegen 2030. 100% tegen 2050 is volgens haar een haalbare doelstelling.
In dat geval zouden in 2050 het elektriciteitsnet en het gasnet optimaal op elkaar kunnen inspelen. Power-to-gas zal toelaten dat hernieuwbare elektriciteit op piekmomenten gestockeerd kan worden in het gasnet. Daarnaast kan het gasnet ook voor een winterbuffer zorgen, en kunnen gascentrales op hernieuwbaar gas bijspringen wanneer de elektriciteitsproductie door wind en zon ontoereikend is.
Het engagement van de gassector om aardgas snel te vergroenen is inspirerend. Maar als je als particulier wil kiezen voor een zekere duurzame uitkomst, dan kies je best voor een warmtepomp. Zeker in combinatie met een goed geïsoleerde woning en het gebruik van hernieuwbare energie, bijvoorbeeld in de vorm van PV-panelen. Ben je niet helemaal zeker het de meest efficiënte verwarmingssysteem is voor jouw woning? Neem dan zeker contact op met je provinciale Steunpunt voor bouwadvies. Bij deze steunpunten van het Vlaams Energie Agentschap kan je terecht voor individueel, onafhankelijk bouwadvies. Dit advies is vaak gratis, soms voor een zacht prijsje.
Meer weten over de studie? Bekijk hier de presentatie van professor Albrecht.
Auteur: Benjamin Clarysse - Beleidsmedewerker Energie bij Bond Beter Leefmilieu vzw
Dit artikel verscheen oorspronkelijk via Bond Beter Leefmilieu vzw. Schrijf je in op de nieuwsbrief InZicht voor de wekelijkse kijk van BBL op de milieuactualiteit.
Advies en begeleiding
Advies nodig om je eigen woning futureproof te maken? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.
Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap, die je stap voor stap door je renovatietraject loodst.
