In 2013 startte Wienerberger samen met enkele partners een ambitieus project op: de Duurzame Wijk in Waregem. De opzet: aantonen dat duurzaam en ambitieus bouwen kan binnen de Belgische bouwtraditie. Betaalbaar, en met gekende materialen en technieken.
Wienerberger sloeg daarvoor de handen in elkaar met enkele partners, zoals consultancy en studiebureau 3E. Die nam de wijk na enkele jaren onder de loep. Conclusie: met een duurzame woning kom je een heel eind, maar ook de bewoner zelf maakt een niet te onderschatten impact.
De Duurzame Wijk in een notendop
De Duurzame Wijk werd opgetrokken in hartje Waregem, in een bestaande en bebouwde woonzone. Zo legde het project geen bijkomende druk op de schaarse open ruimte. Als blijk van haar duurzame karakter behaalde het project een Breeam Excellent certificaat.
Katrien Nottebaert, van Wienerberger: “Dat we de woningen goed geïsoleerd en energiezuinig zouden optrekken, was een evidentie. Maar we wilden meer dan dat. Bij elke mogelijke stap hielden we duurzaamheid steeds voor ogen. De gebruikte materialen beschikken over verschillende ecologische keurmerken. De woningen zijn zowel thermisch als akoestisch uitstekend geïsoleerd. Regenwater vloeit niet naar het riool, maar naar de waterput of dringt in de grond via waterpasserende kleiklinkers of via een infiltratieput. PV-panelen dekken de volledige elektriciteitsvraag. Er is ruimte voorzien voor privé-wagens, maar dankzij de centrale ligging van de wijk en de fietsvoorzieningen, zijn ze geen noodzaak. Zelfs de uitheemse beplanting in de tuin is vervangen door streekeigen, veerkrachtige soorten, waardoor de biodiversiteit in de tuin steeg met 70 procent.”
Een duik in de cijfers
Doelstelling van het project: bewijzen dat duurzaam bouwen niet duur hoeft te zijn. De bouwkost van één woning in de wijk ligt amper 6 procent hoger dan die voor een klassieke nieuwbouw.
Katrien Nottebaert, Wienerberger: “Om te staven dat duurzaam bouwen voor de gemiddelde bouwer haalbaar is, moesten we het budget onder controle houden. Door met klassieke materialen en traditionele bouwmethoden te werken, zijn we daar goed in geslaagd: de bouwkost voor de woningen lag tussen € 1.090 en € 1.209 exclusief BTW per vierkante meter: een normaal tarief voor een hedendaagse nieuwbouw. Een beperkt hogere bouwkost voor een gevoeliger lagere energiekost. Dat was het opzet.”
“Op vlak van isolatie bereikten we een isolatiepeil van K19 voor de hoekwoningen en K16 voor de rijwoningen. Het energiepeil bedraagt E8 voor de rijwoningen en E12 voor de hoekwoningen. Als je weet dat een BEN-woning een E-peil van 30 vooropstelt, scoren we duidelijk zeer goed. De woningen worden verwarmd door individuele gascondensatieketels (12 kW).”
Bewonersgedrag is bepalend
Maakt het project waar, wat het belooft? Ondertussen zijn de woningen al een drietal jaar bewoond en zijn de monitoringsresultaten binnen. Studiebureau 3E interpreteerde de data en bespeurde enkele opmerkelijke conclusies.
3E: “Op voorhand berekende ons studiebureau voor iedere woning een vermoedelijk verbruik. Na drie jaar effectieve bewoning kunnen we de resultaten vergelijken met onze pronostiek, en met elkaar.”
De quasi-identieke woningen van de duurzame wijk zijn makkelijk met elkaar te vergelijken. Onmiddellijk valt op dat gebruikersgedrag een zeer grote rol speelt als je het werkelijke verbruik van de verschillende woningen met elkaar vergelijkt. Sommige woningen scoorden beter dan de verwachtingen. Anderen deden het op bepaalde vlakken slechter.
Verwarming
3E: “Bij één huis - twee volwassenen met twee kinderen - lag het verbruik wat hoger dan verwacht. Dat kwam omdat één van de bewoners onverwacht ‘s winters thuis was, waardoor er meer moest worden verwarmd. Daarnaast openen ze ook vaak de ramen van de bad- en slaapkamers, en hebben ze een hottub. Het sanitair warm waterverbruik lag echter lager dan de verwachtingen, waardoor het totale verbruik van de ketel in lijn ligt met onze prognose. We gingen uit van 1.273 kWh/jaar voor verwarming, en 3.332 kWh/jaar voor sanitair warm water.”
“Bij een tweede huis - een volwassene met twee kinderen - waar de ramen dicht bleven en er overdag niemand aanwezig was - viel het verbruik een stuk lager uit. De twee kinderen wonen bovendien ook slechts één op twee weken ter plaatse, wat zich vertaalt in een lagere energierekening. Hier vertrokken we van 895 kWh/jaar voor verwarming, en 3.332 kWh/jaar voor sanitair warm water. Ook daar kwamen we behoorlijk dicht bij het reële verbruik.”
Elektriciteit
In het elektriciteitsverbruik signaleert studiebureau 3E wel grote verschillen tussen de twee woningen en de oorspronkelijke pronostiek.
3E: “Beide woningen zijn uitgerust met zeer energiezuinige toestellen, maar de eerste woning klokt op het einde van het jaar af op zo’n 3.800 kWh, terwijl de tweede woning genoegen neemt met 2.300 kWh. Onze voorspelling was 2.700 kWh. Het tweeoudergezin verbruikt dus een stuk meer, het éénoudergezin een stuk minder dan verwacht.”
Zonnepanelen
Op jaarbasis ambieerde het project om het volledige elektriciteitsverbruik op te vangen door zonnepanelen, zodat de woning op het einde van een jaar nul op de meter heeft staan.
3E: “Alle zeven woningen zijn uitgerust met zonnepanelen. Van de fotovoltaïsche panelen onderschatten we de opbrengst stevig. De totale opbrengst komt neer op zo’n 4.200 KWh/jaar ten opzichte van de verwachte 3.306 kWh/jaar. Dit komt vooral omdat de technische fiche van de leverancier het rendement van de panelen lager inschat dan in realiteit.”
Energiepositief?
Beide woningen zijn op vlak van elektriciteit energiepositief. Maar nemen we ook verwarming mee in de vergelijking, dan is er een groot verschil.
“Rekenen we de totale energievraag mee - verwarming en elektriciteit - dan is de woning met het tweeoudergezin met twee kinderen voor 71 procent gedekt door hun eigen productie,” aldus 3E.
“De energievraag van de andere woning - het eenoudergezin - wordt voor de volle 100 procent gedekt. We kunnen besluiten dat het zeer moeilijk is om het huishoudelijk elektrisch verbruik in te schatten door de belangrijke invloed van het gebruikersgedrag”.
Beste besparingstip: jijzelf
Hoewel beide woningen veel raakpunten hebben: dezelfde materialen, hetzelfde type verwarming, evenveel zonnepanelen ... ligt het totale verbruik toch erg uiteen. Zo’n 30 procent. Daar is een simpele verklaring voor: het speelt een grote rol of iemand ‘s winters thuis is, of je de ramen opent, hoe hard de ventilatie blaast, hoe hoog je de thermostaat instelt, enz. De grootste winst op je verbruik kan je zelf boeken. Hoe je als bewoner omgaat met je woning bepaalt in grote mate de uiteindelijke energiefactuur en duurzaamheid van je woning.
Meer lezen:
- Lees het rapport van 3E
- Bekijk de website van De Duurzame Wijk
- Bezoek de website van Wienerberger
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Wienerberger. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be.
Advies en begeleiding
Advies nodig om zelf duurzaam te (ver)bouwen? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.
