Zonnepanelen zijn niet meer weg te denken uit ons straatbeeld. Wereldwijd zit de zonnepanelensector dan ook in de lift. Maar met die enorme groei, ontstaat ook de vraag: wat gebeurt er met al deze zonnepanelen aan het einde van hun levensduur? Creëren we naast heel veel groene stroom, ook geen grote berg afval?
In het kort: PV is ok
Steeds meer mensen maken zich zorgen over de groeiende afvalberg en de ecologische voetafdruk van hun bouwmaterialen. Soms wordt er al eens getwijfeld aan de milieuvriendelijkheid van pv-panelen, maar dat is ten onrechte. Zonnepanelen hebben een positieve klimaatimpact, ze gaan ze lang mee en ze kunnen ze bijna volledig gerecycleerd worden. Bovendien loopt er heel wat onderzoek naar een nog meer circulaire aanpak. Je kunt dus met een gerust hart zonnepanelen plaatsen.
Geen schadelijke of zeldzame stoffen meer in zonnepanelen
Gunstige milieu-impact van zonepanelen
Zonnepanelen sieren de daken van steeds meer Vlaamse woningen. Hoewel het beleid rond zonnepanelen vaak negatief in het nieuws komt, schort er niets aan de kwaliteiten van de panelen zelf. De milieu-impact is zelfs erg gunstig: ze wekken niet alleen heel wat meer energie op dan hun productie vraagt, ze gaan bovendien makkelijk meer dan 25 jaar mee, bevatten geen zeldzame aardmetalen en zijn in grote mate te recycleren.
Zonnepanelen zijn terecht erg populair. In de laatste vijf jaar is ongeveer 80% van alle zonnecellen wereldwijd geïnstalleerd. Het voorbije jaar groeide het geïnstalleerde vermogen in Europa met zo’n 11%. Dat is gigantisch. Maar hier loert ook een grote uitdaging. Dreigen we over enkele jaren niet op een immense afvalberg van zonnepanelen te belanden? Om daarachter te komen, moeten we eerst kijken naar de bestanddelen van pv-panelen.
Waaruit bestaan pv-panelen eigenlijk?
PV-panelen (van het Engelse Photo Voltaic) bestaan voor 80% uit glas. Daarnaast bevatten ze een beetje aluminium (10%), kunststof en verbindingen in koper of zilver. In Vlaanderen behaalt een silicium zonnepaneel -het meest gangbare type- een recyclagegraad van 93,5%. “Dat maakt hen één van de best recycleerbare items uit de bouwwereld,” bevestigt Ludovic Vigneron, CEO van Advenso en specialist in zonnepanelen en duurzame energie.
Toch kan het nog beter. “Hoewel meer dan 90% van de materialen wordt teruggewonnen, worden ze vaak niet hergebruikt in hoogwaardige toepassingen. Het glas van een zonnepaneel wordt bijvoorbeeld zelden of niet opnieuw in zonnepanelen gebruikt, maar krijgt een tweede leven in de vorm van glaswol voor isolatie. Op zich ook een mooi product, maar het kan anders.”
Het hergebruiken van materialen uit zonnepanelen in andere toepassingen, zorgt ervoor dat er telkens nieuwe grondstoffen nodig zijn voor de productie van pv-panelen. Hoewel die bijna allemaal veelvuldig aanwezig zijn, is het toch belangrijk dat we wat spaarzamer worden. “Er is nood aan circulair businessmodel voor zonnepanelen,” zegt Ludovic. “Het zou fantastisch zijn als we de grondstoffen van oude zonnepanelen rechtstreeks konden gebruiken voor nieuwe panelen. Daar wordt nu naarstig aan gewerkt. Zo wordt er zowel binnen de academische wereld als in de sector zelf veel onderzoek gedaan naar levensduurverlenging, hergebruik, materiaalkeuze, demontage, enzovoort. Zo willen ze het recyclageproces verbeteren. Experts van CIRCUSOL- een Europees programma rond circulaire zonnepanelen - schatten zelfs dat ongeveer de helft van de pv-modules in de afvalstroom nog hersteld kunnen worden of opgewaardeerd voor hergebruik.”
De opbouw van zonnepanelen
Efficiënte productie van zonnepanelen
Een andere opmerking die je vaak hoort, is dat de productie van zonnepanelen heel wat energie vraagt. Heeft het dan allemaal wel zin om duurzaam energie op te wekken als de productie zoveel energie kost? “Het hoofdbestanddeel van een zonnepaneel is silicium, ofwel glas. Dit wordt gewonnen uit zand, en bij de ontginning en productie van silicium wordt er inderdaad behoorlijk wat energie gebruikt. Sommige panelen scoren daarbij aanzienlijk beter dan andere. Onze Duitse zonnepanelen bijvoorbeeld, hebben een voetafdruk van 1,3 ton per paneel. Na zo’n twee jaar heb je evenveel energie opgewekt als nodig was voor de productie.” Als je weet dat zonnepanelen meer dan 25 jaar meegaan, dan is de energievraag bij de productie bijna te verwaarlozen als je het vergelijkt met het totale rendement.
Hoe worden zonnepanelen gerecycleerd?
Zonnepanelen wekken dus veel meer energie op dan ze verbruiken, én ze zijn bijna volledig recycleerbaar. Dat klinkt al goed. Maar hoe worden ze precies gerecycleerd? Als je je zonnepanelen laat recycleren, dan doorgaan de panelen de volgende stappen:
- Bij de primaire ontmanteling worden de grote delen zoals het glas gescheiden van andere onderdelen zoals het frame en de bedrading.
- Vervolgens wordt het glas gescheiden van siliciumcellen en andere metalen. Het glas kan dan gewoon gerecycleerd worden, en het silicium wordt opnieuw gebruikt voor de productie van nieuwe zonnecellen. Die cellen kunnen wel vier keer hergebruikt worden. “Zonnepanelen gaan ongeveer 30 jaar mee,” stelt de zaakvoerder van Advenso, “dus de kans groot dat silicium meer dan een eeuw nuttig gebruikt kan worden.” Ook de metalen worden maximaal hergebruikt.
Hou je zonnepanelen in topconditie
Het is goed om te weten dat zonnepanelen een kleine milieu-impact hebben en perfect te recycleren zijn, maar het is nog beter om je zonnepanelen zo lang mogelijk in goede staat te houden. We zetten enkele eenvoudige tips op een rijtje die de levensduur van je PV-installatie aanzienlijk kunnen verlengen
- Doe elk jaar tijdens de zomer een onderhoud. Maak ze daarbij stofvrij. Gebruik zeker geen hogedrukreiniger.
- Hou het systeem in het oog en volg je rendement op. Dat kan via je omvormer, maar ook via je digitale meter. Er bestaan ook heel wat handige apps.
- Controleer regelmatig of de bekabeling nog goed is aangesloten, zeker als je rendement daalt.
Verschil in type zonnepanelen?
Toch is niet elk zonnepaneel identiek, waardoor het recyclageproces per type wel eens durft te verschillen. Zo worden panelen met cadmium direct naar de producent gestuurd, die ze recycleert via een speciale methode. Toch bevatten de meeste zonnepanelen helemaal geen schadelijke stoffen meer. Zeker recente panelen niet. Misschien nog wel belangrijker: ze bevatten ook geen zeldzame stoffen. Zulke stoffen zijn vaak erg vervuilend bij winning en raffinage, en zorgen voor erbarmelijke omstandigheden om en rond de ontginningsplaats.
Beweging naar duurzame, circulaire bouwmaterialen
Conclusie: zonnepanelen behoren tot de meest duurzame vormen van energieopwekking, ook als je de hele levensloop in ogenschouw neemt. “We zien dat mensen steeds meer letten op hun ecologische voetafdruk. De zonnepanelen die het best te recycleren zijn, worden dan ook het meeste verkocht bij Advenso,” bemerkt Ludovic. “Bovendien gebeurt er momenteel ook veel onderzoek naar hoe we de laatste procenten ook recycleerbaar kunnen maken. Zo krijgen we uiteindelijk zonnepanelen die 100% recycleerbaar zijn. Door de lange levensduur van pv-panelen en de hoge recyclagegraad, zijn we echt goed op weg om de transitie naar circulaire bouwmaterialen te maken.”
Kan je gratis je zonnepanelen laten recycleren?
De inzameling van gebruikte zonnepanelen is gratis, maar wie in Vlaanderen nieuwe zonnepanelen installeert, moet een recyclagebijdrage betalen. Sinds 1 juli 2017 is het bedrag van de bijdrage €2 per paneel (excl. btw). Dat geld komt terecht in een fonds dat wordt dan gebruikt voor die kosteloze inzameling en recyclage van afgedankte zonnepanelen. Voorwaarde is wel dat de panelen volledig ingezameld kunnen worden en dus niet vermengd zijn met andere afvalstoffen. Als je minder dan 80 zonnepanelen wil laten recycleren, kan je ze binnenbrengen bij één van de inzamelpunten. Bij meer dan 80 zonnepanelen, komt PV Cycle de panelen ophalen. Handig!
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Advenso. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be.
Bronnen:
